Statistische analyse van Deens onderzoek laat zien dat mondkapjes niet werken

Denemarken

Statistische analyse van een Deens onderzoek toont aan dat serieuze effecten van het dragen van een mondkapje zeer onaannemelijk zijn, schrijft Ronald Meester, hoogleraar wiskunde aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Het is zo goed als onmogelijk geworden dat het dragen van een mondkapje een groot effect heeft. En dan gaat het ook nog om mondkapjes die op correcte wijze zijn gedragen – wat in de niet-medische praktijk zelden voorkomt.

et effect van een verplichting tot het dragen van mondkapjes is lastig vast te stellen. In de ons omringende landen is deze verplichting op verschillende momenten ingevoerd, maar in geen enkel geval werd de trend van dat moment hierdoor verstoord[1]. Er lijkt dus weinig grond om aan te nemen dat het dragen van mondkapjes een aanzienlijk effect heeft.   

Maar hoe zou je verder nog kunnen achterhalen of er een effect is, en zo ja hoe groot? Daarvoor is het nodig om empirisch onderzoek te doen. Voorstanders van het dragen van mondkapjes geven argumenten waarom ze denken dat ze bescherming bieden, maar of dat werkelijk zo is kan niet op basis van theorie alleen vastgesteld worden. Dit is te vergelijken met statistisch onderzoek naar de effectiviteit van een vaccin. Een vaccin is gebaseerd op een bepaald idee, en elke fabrikant kan precies uitleggen hoe het vaccin werkt. Maar of dat idee echt zo werkt kan alleen in de praktijk worden vastgesteld, met grote experimenten.  

Er is gedurende de Corona-crisis wel enig statistisch onderzoek gedaan naar het effect van mondkapjes. In deze bijdrage bespreek ik een Deense studie[2] die tijdens de eerste golf werd uitgevoerd, en daarna de conclusies die uit een statistische analyse van deze data volgen.  We kiezen hier voor een analyse van juist deze studie, omdat dit een van de weinige studies is die correct uitgevoerd lijkt. Ook de betrekkelijke eenvoud van de studie is aantrekkelijk, omdat ze data oplevert die direct geanalyseerd kan worden.

De Deense studie

Hoe zag de Deense studie er uit? In de studie werden deelnemers willekeurig toegewezen aan één van twee groepen: een groep die werd gevraagd gedurende een maand buitenshuis mondkapjes te dragen, en een groep die werd verzocht dat juist niet te doen. Het ging hier om medische mondkapjes, en de deelnemers werden ook geïnstrueerd om de mondkapjes op de juiste wijze te dragen.

Bij onderzoek naar de werking van een nieuw medicijn worden de testpersonen ook vaak in twee groepen verdeeld. Bij zo’n onderzoek weten de deelnemers niet of ze het echte medicijn of een placebo hebben gekregen. Een dergelijk blind onderzoek is bij mondkapjes natuurlijk niet mogelijk, want er bestaan geen placebo mondkapjes. Gegeven de aard van het onderzoek lijkt de gekozen methode daarom adequaat.

Resultaat

Het resultaat was dat uit de groep van 2393 mondkapjesdragers er na een maand 42 (1,8%) besmet (geweest) waren met het virus. Uit de groep van 2470 niet-dragers waren dat er 53 (2,1%). Wat vertelt ons dat nu? Er is wel degelijk een verschil, maar is het belangrijk? Of beter gezegd, wijst dat op een reductie in de kans op corona krijgen als je een mondkapje draagt? Zo ja, hoe veel minder kans op een besmetting zou je hebben door het dragen van een mondkapje?

Wat zegt de studie ons?

Allereerst moeten we ons afvragen of het verschil dat we waarnemen als enige (of in elk geval de voornaamste) reden het al of niet dragen van mondkapjes kan hebben. Daar is zoveel mogelijk voor gezorgd door mensen niet zelf te laten kiezen voor een groep, maar aan een groep toe te wijzen.

Dat werd gedaan op zo’n manier dat kenmerken die mogelijk ook van belang zouden kunnen zijn (leeftijd, al of niet roken, al of niet een bril dragen, in een stedelijke of landelijke omgeving wonen, contactberoep hebben of niet) in zo gelijk mogelijke mate voorkomen. Dat is belangrijk, want als je toevallig een groep feestende jongeren met mondkapjes op vergelijkt met een groep bedaagde thuiszitters zonder, zou het verschil in gedrag tussen de twee groepen wel eens een veel groter effect kunnen hebben dan het effect wat je wilt onderzoeken. Daar lijkt hier goed rekening mee te zijn gehouden, dus we gaan er nu van uit dat we echt te maken hebben met twee vergelijkbare groepen.

Conclusies

De auteurs van de Deense studie concluderen dat er geen significant verschil is tussen de twee groepen. Letterlijk zeggen ze dat de resultaten “inconclusive” zijn. Volgens de onderzoekers zijn de resultaten van het experiment consistent met een afname van 46% kans op besmetting, maar ook juist met een toename van 23%. Voor de liefhebbers: dit zijn de grenzen van hun 95% betrouwbaarheidsinterval.  

Echter, de resultaten van de studie laten ook heel duidelijk zien dat serieuze effecten van het dragen van een mondkapje zeer onaannemelijk zijn geworden. Het is zo goed als onmogelijk geworden dat het dragen van een mondkapje een groot effect heeft. Er zijn verschillende manieren om dat precies te formuleren, maar dat gaat iets te ver voor deze korte notitie.

We merken ook nog op dat we hier te maken hebben met een experiment waarbij medische mondkapjes correct werden toegepast. De effectiviteit van de mondkapjes die wij allemaal dragen zal dus vrijwel zeker een stuk kleiner zijn, en het is gezien bovenstaande resultaten niet onredelijk om te veronderstellen dat het effect van onze mondkapjes nagenoeg nihil zal zijn. De resultaten zijn, kortgezegd, volledig consistent met de uitspraak dat mondkapjes geen bescherming bieden.

Wat mondkapjes doen om verspreiding te voorkomen is moeilijker vast te stellen, en daar zegt deze studie niets over. Ik heb overigens het RIVM meermalen gevraagd om een uitspraak te doen over het effect van mondkapjes, maar daar heb ik nooit antwoord op gekregen. Dat is opmerkelijk. Andere maatregelen werden doorgaans wel vergezeld door een indicatie van hun effect.

Ronald Meester is hoogleraar wiskunde aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en publiceert regelmatig over de relatie tussen wetenschap, religie en levensbeschouwing.

[1] Zie de data elders op deze website.

[2] H. Bundgaard and J.S. Bundgaard. Effectiveness of adding a mask recommendation to other public health measures to prevent Sars-CoV-2 infection in Danish mask wearers. Annals of International Medicine, 2020.